بازدیدها: 299
در عصر کنونی با توجه به نوآوریها و پیشرفت لحظهبهلحظه علم و فنآوری و پیدایش پدیدههای جدید در این علوم، پدیدههای نوظهوری در ابعاد مختلف به وجود میآید که پس از تولد و قرارگیری در یک فرآیند درآمدزا و اقتصادی، به جهت ارتباطات گسترده و درهمتنیده افراد، آثار گوناگون و متنوعی را به همراه خواهد داشت. یکی از این پدیدههای نسبتاً نوین که بهتازگی در کشور ما نیز به تبعیت از رشد چشمگیر جهانی، ورود و ظهور پیدا نموده، پدیده استارتآپها یا کسبوکارهای نوپا هستند.
فعالیت استارتآپها نیز بهنوبه خود به جهت قابلیت ایجاد ارتباطات بین افراد متعدد، خاصه در عملکردهای اقتصادی، ناخواسته تبعات و آثاری برای طرفین این ارتباطات خواهد داشت که در این خصوص نیاز مبرمی به مشاوره و همراهی مشاوران خبره در ای زمینه احساس میشود. اهمیت این موضوع زمانی مشخص میشود که گاه ادامه حیات و فعالیت یک استارتآپ، بهواسطه مشکلات و ممنوعیتهای قانونی با مشکل مواجه میگردد.
تمام تلاش موسسه حقوقی پیشگامان عدالت فاطر در راستای حمایت حقوقی از این دسته از بنگاههای اقتصادی نوظهور، در جهت ایفای نقش حمایتی از جنس پیشگیرانه خواهد بود تا همانند سایر کشورهای دنیا، بستری امن جهت شکوفایی استعدادهای بیبدیل جوانان ایرانی فراهم گردد. برای آشنایی بیشتر به تعریف و بررسی چند اصطلاح کلیدی درزمینهٔ حقوق استارتآپها میپردازیم:
برخی منابع استارتآپ را به فارسی به شرکت نوپا ترجمه کردهاند. استارتآپ واژهای است که در سالهای اخیر در اخبار دنیای فناوری بهکرات شاهد استفاده از آن در توصیف کمپانیهای نوپایی هستیم که راهکارهای جدیدی را برای حل مشکلات و مسائل موجود در دنیای فناوری مطرح میکنند. بهطورقطع منشأ این واژه در سن فرانسیسکو و درهی سیلیکون نهفته است؛ اما استارتآپ چیست و به چه کمپانیهایی استارتآپ اطلاق میشود؟
اگرچه در تعریف استارتآپ بر این مسئله تأکیدی وجود ندارد که حتماً فعالیت آن در حوزه فنّاوری یا فنآوری اطلاعات باشد، اما به دلیل اینکه بسیاری از استارتآپها در سالهای اخیر، حول این زمینهها شکلگرفتهاند، گاهی در تعریف استارتآپ به این مسئله هم اشاره میشود که استارتآپ باید در حوزه فنآوریهای نوین فعال باشد.
در اینجا چند تعریف استارتآپ از دیدگاه مراکز بزرگ آموزش و عملیاتی کارآفرینی و نظریهپردازان این عرصه را باهم مرور میکنیم:
استارتآپ یک کسبوکار جدید است (A New Business)
تعریف استارتآپ توسط مرکز کسبوکارهای کوچک آمریکا (USSBA):
کسبوکاری که عموماً حول محور فنّاوری شکلگرفته و پتانسیل رشد بالایی دارد.
تعریف استارتآپ توسط استیو بلنک:
سازمانی که در جستجوی یک مدل کسبوکار که قابل تکرار و مقیاس پذیر باشد شکلگرفته است.
تعریف استارتآپ توسط اریک ریس:
استارتآپ یک نهاد انسانی است که برای ارائه یک محصول یا خدمت جدید در شرایطی که ابهام بالایی وجود دارد به وجود آمده است.
نیل بلومنتال، موسس و مدیرعامل کمپانی واربی پارکر (Warby Parker) استارتآپ را اینچنین تعریف میکند:
استارتآپ یک کمپانی نوپا است که راهحلی نوین را برای یک مسئله ارائه میکند؛ درحالیکه تضمینی برای موفقیت کمپانی از طریق راهحل ارائهشده وجود ندارد.
بسیاری استارتآپ را فرهنگ نوینی برای اندیشههای نو و خلاقیت بر فراز ایدههای موجود میدانند که هدف از آن برطرف کردن مشکلات موجود در نقاط کلیدی است که بهعنوان پاشنهی آشیل راهحلهای موجود شناخته میشوند.
آدورا چئونگ، موسس و مدیرعامل کمپانی هومجوی (Homejoy) که یکی از استارتآپهای مطرح ایالاتمتحده در سال ۲۰۱۳ بوده، در تعریف استارتآپ این مفهوم را با عنوان پنجره ذهن رو به آینده خوانده است. وی در این خصوص چنین اظهارنظر کرده است:
تأسیس یا پیوستن به یک استارتآپ به معنای یک تصمیم جدی برای جدا شدن از شرایط ایدهآل و پایدار بهمنظور دستیابی به رشد برقآسا و تلاش برای ایجاد موجی از تغییرات در مدتزمان کوتاه است.
بر اساس تعریف مرینوبستر استارتآپ به این معنی است:
عمل یا مجموعهای از کارها بهمنظور یک حرکت جدید و یک شرکت یا کسبوکار نوپا
فرهنگ واژگان انگلیسی آمریکن هریتیج نیز استارتآپ را تعریف کرده:
یک کسبوکار یا تعهدی که بهتازگی آغاز به فعالیت کرده است.
ویکیپدیا نیز استارتآپ را یک تجارت نوپا در قالب یک کمپانی، شراکت یا سازمان موقت تعریف میکند که در پی ایجاد و راهاندازی یک مدل تجاری جدید درزمینهٔ خاصی است. ویکیپدیا نیز نوآوری را بهعنوان شاخصهی اصلی استارتآپ عنوان کرده و به این نکته اشارهکرده که در باور عمومی، استارتآپها معمولاً ماهیتی مرتبط با فناوری دارند؛ اما این موضوع همیشه صحت ندارد. این دائرهالمعارف اینترنتی درونمایه استارتآپ را در جاهطلبی، نوآوری و تلاش برای رشد در سطح جهانی تعریف کرده است.
با توجه به تعاریف ارائهشده میتوان بهروشنی دید که تأسیس استارتآپ نیاز به برقراری قوانین خاصی ندارد؛ حالآنکه درآمد، سود و تعداد کارکنان همواره در کمپانیهای بزرگ تغییر کرده و دغدغهی این مسائل را نیز دارند. استارتآپ فارغ از مسائلی که کمپانیهای بزرگ با آن دستبهگریبان هستند، فقط درزمینهٔ کاری خود مشغول به کار است.
در سالهای اخیر، در فرهنگ عامیانه، مفهوم استارتآپ با صنعت فناوری درهمتنیده شده و ریشههای استارتآپ با فناوری در هم گرهخورده است. برای مثال میتوان به اوبر (Uber) اشاره کرد که درزمینهٔ پیوند صنعت فناوری با حملونقل فعالیت میکند. آیا این کمپانی که هماکنون موفق شده با داشتن ارزشی ۳.۵ میلیارد دلاری، سرمایهای ۳۰۷ میلیون دلاری را جذب میکند، میتوان یک استارتآپ به شمار آورد؟ بهطور حتم پاسخ این سؤال منفی است. اوبر در حال حاضر تبدیل به یک کمپانی چندملیتی درزمینهٔ حملونقل شده که بر اساس برآوردهای انجامشده درآمدی ۲۱۳ میلیون دلاری کسب خواهد کرد. ازجمله سایر مثالهایی که در این باب میتوان به آن اشاره کرد، آکیولس است. این استارتآپ با معرفی واقعیت مجازی در قالب هد ستهایی که بااتصال به کامپیوتر میتوانند تجربهی جدیدی را برای کاربران به ارمغان بیاورند، در طول چند سال پیشرفت خارقالعادهای را شاهد بود و درنهایت نیز این کمپانی به زیر پرچم فیسبوک رفت که خود زمانی یک استارتآپ به شمار میرفت. استارتآپها برای پرورش فناوریهای خود از فنّاوریهای متعددی استفاده میکنند؛ دراینبین در دسترس بودن فناوری یا محصولات خود این کمپانیها نیز عامل مهمی در موفقیت و رشد یک کمپانی است. برای مثال در کشور آمریکا بهواسطهی آمارهای منتشرشده که نشان از دسترسی ۹۸ از درصد از مردم به اینترنت دارد، موفقیت فناوریها و محصولات مبتنی بر اینترنت تا حدودی تضمینشده است. زمانی که یک استارتآپ بهاندازهای رشد کند که درآمد آن به چندین میلیون دلار برسد، دیگر باید دوران استارتآپ بودن این کمپانی را رو به اتمام خواند.
سرمایهگذاری خطرپذیر (Venture Capital)
سرمایهگذاری خطرپذیر یا VC که مخفف واژه Venture Capital است، عبارت است از تأمین سرمایه برای شرکتها و کسبوکارهای نوپا (استارتآپ) و کارآفرین و عموماً دانشبنیان که مستعد جهش و رشد ارزش و البته خطر فراوانی هستند. این شرکتها در مراحل ابتدایی رشد و تکامل اقتصادی خود، موردتوجه سرمایهگذارانی هستند که با واردکردن سرمایه خود، شکاف سرمایه و کمبود نقدینگی شرکتهای کارآفرین را جبران میکنند و در گروه سهامداران آنها قرار میگیرند. سرمایهگذار خطرپذیر با مدیریت فعالانه و برنامهریزی در توسعه مدلهای راهبردی، در کسبوکار هدف و ارزشافزوده و افزایش قیمت سهام این شرکتها نقش مهمی ایفا میکند. رونق و توسعه فعالیتهای سرمایهگذاری خطرپذیر موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است. درواقع شرکت سرمایهگذاری خطرپذیر (VC Firm) یک شرکت متخصص در امور مالی و سرمایهگذاری است که در شرکتهای رو به رشد و غالباً دانشبنیان سرمایهگذاری میکند.
بهطورکلی میتوان گفت شرکتهای بزرگ و دارای منابع مختلف، پول و تجارب مدیریتی را در اختیار شرکتهای در حال رشد قرار میدهند و آنها هم این امکانات را برای تبلیغات، پژوهش، ایجاد زیرساخت و تولید محصول استفاده میکنند. شرکت سرمایهگذار را شرکت سرمایهگذار خطرپذیر (Venture Capital Firm) و پولی که به شرکت در حال رشد داده میشود را سرمایه خطرپذیر (Venture Capital Fund) نامند. شرکتهای VC عموماً در شرکتهایی سرمایهگذاری میکنند که به فنّاوری و محصولی جدید یا روش کار جدیدی دست پیداکرده باشند و یا روش و خدمتی را به شیوهای نوین و دانشبنیان و اثربخش و متفاوت ارائه میکنند.
موضوعات و معضلات حقوقی استارتآپها و لزوم حضور یک مشاور حقوقی در گروه کارآفرینی نوپا:
صاحبان ایده از همان ابتدای راهاندازی کسبوکار خود نیازمند مشاور حقوقی استارتآپ میباشند چراکه:
زمانی که ایده خود را مطرح میکنید ممکن است ایده شما به سرقت برود.
زمانی که با دوستان خود یک گروه استارتآپی تشکیل میدهد باید تمام شرایط مالی و کاری بهطور واضح و بهدوراز ابهام تعریف شود.
زمانی که میخواهید شرکت خود را ثبت کنید موضوع فعالیت و اساسنامه بسیار مهم است.
زمانی که میخواهید با سرمایهگذار مذاکره کنید حفظ منافع شما اهمیت زیادی دارد.
زمانی که میخواهید با شرکای تجاری خود قرارداد همکاری ببندید تعهدات و مسئولیتها بسیار حاد اهمیت است
اکنون موارد شایع و مبتلابه استارتآپها و همچنین خدماتی که مجموعه حاضر آماده ارائه آنها میباشد بهصورت تیتروار ذکر میگردد:
فعالیت رسمی:
تعداد بیشماری از استارتآپهای فعال، همچنان به شکل گروهی اداره شده و این موضوع گاهی در مراودات آنها با سایر اشخاص حقیقی و حقوقی، مشکلاتی را ایجاد مینماید، کما اینکه برخی از شرکتهای بزرگ فقط با مجموعههایی که بهصورت رسمی ثبت گردیده باشند طرف قرارداد قرار میگیرند.
ثبت علائم:
یک علامت تجاری، علامت مشخصهای است که کالاها و یا خدمات مربوط به شخص حقیقی یا حقوقی را متمایز مینماید. علامت تجاری به مصرفکنندگان کمک میکند تا کالا یا خدمات موردنیاز خود را بر اساس علامت تجاری خاصی که طبیعت و یا کیفیت آن محصول و خدمت را مشخص میکند، انتخاب و خریداری نمایند. استارتآپها نیز میتوانند علائم تجاری خود را بهمنظور عدم سوءاستفادههای احتمالی در آینده، در ایران ثبت نمایند. همچنین امکان ثبت بینالمللی علائم تجاری بر اساس موافقتنامه و پروتکل مادرید، معروف به سیستم مادرید، وجود دارد تا در سایه چتر حمایت قانونی در آمریکا و اروپا و ٨۶ کشور دنیا قرار گیرند.
مالکیت فکری
برای شروع یک کسبوکار نو آشنایی با قوانین مالکیت فکری نظیر قوانین ثبت اختراع، ثبت علائم تجاری و … کمک قابلتوجهی به موفقیت و رونق کسبوکار شما میکند. بسیاری از کارآفرینان بدون اطلاع از قانون ثبت اختراع و ظرافتهای تدوین اظهارنامه شروع به تولید و عرضه محصول جدید و ابتکاری خود میکنند یا بسیاری از افراد بدون توجه به آگاهی از مزایا و ظرفیتهای قانون علائم تجاری خدمات، محصولات یا مدل کسبوکار خود را به بازار معرفی مینمایند و عموماً نتایج تلخی به بار میآورند.
واگذاری مالکیت معنوی در اصطلاح حقوقی IP نامیده میشود که شامل علامتهای تجاری شرکت، کپیرایت و طرحهای صنعتی، مدلهای مصرفی و اسرار تجاری و نشان جغرافیایی میباشد که اگر شرکتها بدانند انعقاد این قرارداد تا چه حد میتواند ازلحاظ حقوقی به نفعشان باشد حتماً برای این کار اقدام میکنند.
قوانین و مقررات کسبوکار
شما علاوه بر آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به ثبت کسبوکار و باید به قوانین کار و تأمین اجتماعی، بیمه و قوانین مالیاتی نیز آشنایی داشته باشید.
اشکال قانونی کسبوکار
هریک از شکلهای کسبوکار، مزایا و معایب خاص خود را دارند. باید در مورد ابعاد دارای اهمیت برای کسبوکارتان فکر کنید.
کسبوکار فردی
کسبوکار مشارکتی
تأسیس شرکت
البته اشکال قانونی دیگری نیز وجود دارد مانند تأسیس مؤسسات غیرتجاری که یکی از شکلهای کسبوکار با ثبت یک مؤسسه به شمار میروند.
شما بهعنوان کسی که قصد راهاندازی کسبوکار جدید دارد، باید تکتک اشکال ممکن را با دقت بررسی کنید و موضوع کاری خود یکی از اشغال فوق را انتخاب کنید.
قوانین و امور مالیاتی:
بسیاری از استارتآپها برای صرفهجویی در هزینهها از حسابدار یا مشاور مالی کمک نمیگیرند دریغ از اینکه در پایان سال مالی موقع برآورد هزینهها متوجه میشوند چه مبالغ کلانی باید به اداره مالیات بپردازند که رد این راستا میبایستی یک حقوقدان آشنا به امور مالیاتی در کنار شما باشد.
مراودات بازرگانی:
هرگونه معامله یا مراوده بازرگانی و تجاری که در حضور یک وکیل ثبتشده باشد در صورت مواجه با هرگونه مشکل یا نقصی، از طرف وکیل میتواند برای ابطال قرارداد سرمایهگذاری یا تجاری مورد پیگیری قانونی قرار گیرد. پس حتماً معاملات خود را در حضور یک وکیل مجرب انجام دهید.
اگر استارتآپتان چند سرمایهگذار دارد حتماً یک قرارداد حقوقی بین خود تنظیم کنید:
هر استارتآپی ممکن است با شکست مواجه شود یا اصلاً به هر دلیلی با مشکل مواجه شود، در این حالت اگر بین سرمایهگذاران یک قرارداد حقوقی که میزان و مقدار سهامها، قیمتها، شرایط واگذاری و نقلوانتقال آن، وظایف و مسئولیتها، حقوق و مزایای هر یک و کسر مالیات از حساب شرکت نه از شرکا و سرمایهگذاران ذکرشده باشد بهتر است.
تهیه مجوزهای قانونی
یک فرد بهعنوان کارآفرین یا متقاضی راهاندازی یک کسبوکار لازم است برای آغاز فعالیت موردنظر خود پروانه و مجوز تأسیس را از مراکز و مراجع ذیصلاح و مربوطه کسب نماید. منظور از جواز یا پروانه کسبوکار؛ هر نوع مجوزی است که باید از اتحادیههای امور صنفی، اتاق بازرگانی صنایع و معادن، وزارتخانهها، اداره نظارت بر موارد غذایی و بهداشتی و دارویی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی یا سایر مراجع ذیصلاح دریافت و کسبوکار خود را ثبت کند.
تعیین شکل مناسب فعالیت رسمی، بر مبنای قانون تجارت:
در صورت تصمیم بر ثبت رسمی استارتآپ، باید ابتدابهساکن مشخص نمود که کدامیک از پیشنهادهای قانون تجارت ایران، مناسب با شکل و میزان فعالیت استارتآپ موردنظر میباشد تا حداقل مسئولیت را برای اعضا دربر داشته باشد. کما اینکه شرکت در برخی مناسبات دولتی نیازمند ثبت در قالب خاصی از شرکتها است.
وصول مطالبات:
فارغ از فعالیت استارتآپها در قالب افراد حقیقی یا حقوقی، این دسته از تأسیسات اقتصادی نیز در راستای فعالیتهای خود نیازمند مراودات مالی با دیگران خواهند بود و در همین راستا وقوع اختلاف اجتنابناپذیر خواهد بود.
انعقاد قرارداد:
بدون شک جنس فعالیت استارتآپها بسته به نوع فعالیت و تخصصشان متفاوت خواهد بود که به همین میزان نحوه نگارش قراردادها نیز میبایست متفاوت و دربرگیرنده تضمینات قانونی کافی جهت استحکام تعهدات طرف مقابل و متناسب با آن باشد؛ بنابراین تجویز یک تیپ قرارداد واحد برای تمامی آنها کاری عبث و غیرحرفهای مینماید. همچنین انعقاد قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی نیازمند بررسی بیشتر تضمینات شخص خارجی است.
سرمایهگذاری مشترک:
تجربه نشان داده که پس از مدتی از آغاز فعالیت استارتآپی، زمینه ادغام آنها با شرکتهای بزرگتر یا همکاری مشارکتی با سایر استارتآپها فراهم میگردد. این مهم نیازمند بررسی شرایط و ویژگیهای طرفین و تعیین نوع سهم و شرایط و میزان تقسیم سود (و سایر موارد) و تنظیم آنها در یک قالب حقوقی مستحکم است.
دعاوی کیفری و حقوقی:
ذات مبادلات اقتصادی و رقابت در بازار، همواره افراد را در معرض اختلافات حقوقی و بعضاً معضلات کیفری قرار میدهد که دفاع در هرکدام از این شعب از علم حقوق مستلزم تخصص و تجربه کافی در آن زمینه خاص میباشد. پرواضح است که استفاده از وکلا و متخصصین هر شاخه، درصد احتمال پیروزی را افزایش میدهد.
ثبت اختراعات و طرحها:
هرگونه اختراع و طرحی که مخالفت خاصی بااخلاق حسنه و نظم عمومی و قوانین جمهوری اسلامی ایران نداشته باشد، میتواند به نام و با مالکیت مخترع ثبت گردد و این مالکیت قانونی، دیگران را از سوءاستفاده و یا استفاده بدون اذن و اجازه مالک، به قید مجازات ممنوع مینماید.
مشاور حقوقی شما در مراحل ابتدایی تشکیل استارتاپ با مدیریت آقای امیرحسین راست قلم به شما کمک میکند تا:
با توافقنامه عدم افشا (NDA) بتوانید از ایدههای خود محافظت نمایید
با قرارداد مؤسسین (cofounder Agreement) تعهدات و شرایط مالی مؤسسین شما بهطور واضح و روشنی مشخص شود
با تهیه اساسنامه مناسب و ثبت شرکت با موضوع فعالیت مرتبط از منافع شما بهخوبی حمایت کند
با تهیه عادلانه موافقتنامه سهامداران (shareholder Agreement) منافع شما و سرمایهگذار بهخوبی حفظ شود
با تنظیم درست قراردادهای تجاری، یک رابطه طولانیمدت با مشتریان و تأمینکنندگان خود داشته باشید
با ارائه راهکارهای حقوقی مناسب، آینده کسبوکار خود را تضمین کنید.
موسسه حقوقی پیشگامان عدالت فاطر در راستای نیل به اهداف فوق خدمات ذیل را انجام خواهد داد:
تعیین موضوع شرکت و تهیه اساسنامه مرتبط
ثبت شرکت با توجه به نوع فعالیت شما (سهامی خاص، مسئولیت محدود و … )
تغییرات و انحلال انواع شرکتهای تجاری
مشاوره در انتخاب نام دامنه مناسب و برند شرکت
ثبت برند، علامت تجاری و انواع مالکیت معنوی
مشاوره و انعقاد تخصصی قرارداد حفظ اسرار تجاری و محرمانگی اطلاعات (توافق عدم افشا یا NDA)
تهیه و تنظیم انواع قراردادهای استارتآپی ازجمله قرارداد داخلی (مؤسسین و سازوکار تسهیم سرمایه بین شرکا)، قراردادهای جذب سرمایه، واگذاری سهام (shareholder vesting agreement) و قرارداد با اشخاص ثالث.
مشاوره و تهیه انواع قراردادهای تخصصی نرمافزاری و سختافزاری و قراردادهای فناوری اطلاعات
مشاوره و راهنمایی در قراردادهای جذب سرمایه و سرمایهگذاری مشترک در حوزه استارتآپ (افزایش سرمایه و همکاری با VC ها)
مشاوره درزمینهٔ مسائل مختلف قانون تجارت و الزامات قانونی در مدیریت شرکت
مشاوره و نظارت بر اجرای قراردادهای فناوری اطلاعات
مشاوره و تهیه انواع قراردادهای تخصصی درزمینهٔ کاری مرتبط با کسبوکار شما
میانجیگری و داوری در اختلافات حاصله بین مؤسسین
پذیرش وکالت مراجع قضایی مربوطه (کلیه دعاوی حقوقی و کیفری مرتبط با فضای مجازی و کسبوکارهای اینترنتی و دعاوی مرتبط با جرائم سایبری)
راهنمایی و جمعآوری ادله اثبات الکترونیکی جهت دعاوی مرتبط با فضای سایبری
